Twierdza w Gjirokastrze – potęga i piękno?

Rego-Bis, 28.03.2022

Górująca nad miastem twierdza (położona na wysokości około 330 m.n.p.m.) zapewniała panowanie nad strategiczną doliną rzeki Drino. Dolina łącząca Grecję z Albanią z dwóch stron jest otoczona wysokimi górami z najwyższym szczytem Maja e Lalucit (2155 m.n.p.m.) Archeolodzy przypuszczają, że to miejsce było już zamieszkiwane w VIII, VII wieku p.n.e. Pierwsze fortyfikacje  powstały prawdopodobnie w V wieku p.n.e., kiedy tereny Epiru (region historyczny w którego skład wchodziła Gjirokastra) były polem bitwy pomiędzy plemionami iliryjskimi i Macedończykami a następnie Rzymianami. Podstawy dzisiejszej twierdzy powstały na wschodnim końcu wzgórza dominującego nad doliną rzeki Drino w XII i XIII wieku. Była ona ważnym ośrodkiem władzy w Despotacie Epiru. Po podboju tureckimi na początku XV wieku twierdzę stopniowo rozbudowywano i ulepszano. Od 1811 roku osmański lennik Ali Pasza z Tepelene rozpoczął gruntowną przebudowę twierdzy dodając m.in. wieżę zegarową we wschodniej stronie wzgórza i dokończył fortyfikacje znajdujące się po zachodniej stronie. Wybudował on również akwedukt o długości 10 kilometrów dostarczający świeżą wodę ze źródła pod górą Sopot. Akwedukt został uwieczniony na obrazie słynnego brytyjskiego malarza, poety i podróżnika Edwarda Leara. Ambicja Alego Paszy, żeby stworzyć system fortyfikacji, aby być zdolnym do rebelii przeciwko Imperium Osmańskiemu skończyła się kiedy na rozkaz sułtana został pojmany i stracony w 1822 roku. Artystyczną wizję jego śmierci przedstawił Alexandre Dumas w powieści Hrabia Monte Christo. Po upadku Alego Paszy twierdza zaczęła podupadać. W latach trzydziestych XX wieku pozostałości akweduktu zostały zburzone a materiał wykorzystany do stworzenia w centralnej części twierdzy więzienia, które działało przez 30 lat.   

Wielka galeria

Po wejściu do twierdzy kierując się w lewo znajdziemy się w wielkiej galerii, czyli długim korytarzu. Zawiera ona część średniowiecznego zamku odkrytego w czasie prac archeologicznych. Po obydwu stronach galerii znajdują się działa, które zostały zdobyte przez partyzantów albańskich na włoskim i niemieckim okupancie. Na końcu galerii znajduje się pomnik „bohaterskiego partyzanta” autorstwa jednego z najwybitniejszy albańskim rzeźbiarzy Odise Paskaliego. Stworzył on również znajdujący się na głównym placu Gjiroskatry pomnik Çerçiza Topulliego oraz monumentalny Jerzego Kastrioty Skanderberga na koniu zlokalizowany w centrum Tirany. Monument jest typowym przykładem socrealizmu. Warto zwrócić uwagę na wyraźnie rysujące się umięśnienie partyzanta oraz przygotowanie bojowe. Dysponuje on zarówno karabinem, pistoletem jak i zapasem amunicji. Obok pomnika „bohaterskiego partyzanta” znajduje się prawdziwy rarytas militarny - lekki czołg włoski Fiat, czyli carro armato L6/40. Ważący prawie 7 ton czołg był uzbrojony w działo 20 mm firmy Breda oraz jeden karabin maszynowy. Dwuosobowy czołg był wykorzystany przez Włochów m.in. w walkach w Afryce Północnej i w Związku Radzieckim. Po ich kapitulacji we wrześniu 1943 ocalałe czołgi zostały przejęte przez Niemców. Brały one udział w działaniach przeciwko partyzantom  na półwyspie Bałkańskim. Znajdujący się w twierdzy Fiat L6/40 został zdobyty przez partyzantów albańskich. W czasie wojny wyprodukowano 283 egzemplarze czołgu a do obecnych czasów przetrwały zaledwie trzy.  

Więzienie

Z galerii można wejść do kolejnego muzeum. W jego skład wchodzi więzienie zbudowane według włoskich planów przez reżim króla Zoga I.  Było ono wykorzystywane do 1968 roku. 

Amerykański samolot i armaty Ali Paszy

Po wyjściu z galerii znajdziemy się na tarasie z pięknym widokiem na starówkę Gjirokastry. Warto zwrócić uwagę na amerykański wojskowy samolot odrzutowy Lockheed T-33 Shooting Star, który w grudniu 1957 naruszył albańską przestrzeń powietrzną i został zmuszony do lądowania na terenie lotniska Rinas w Tiranie. Pilot mógł wrócić do USA natomiast samolot jako dumna zdobycz został przeniesiona na teren twierdzy w 1969 roku. Na otwartej przestrzeni można podziwiać armaty, najczęściej XIX wieczne, brytyjskiego pochodzenia. 

Wieża zegarowa

Została zbudowana na początku XIX wieku na polecenie Alego Paszy. Doskonale widoczna z daleka, jest jednym z symboli twierdzy.  W Imperium Osmańskim istniała bogata tradycja budowy wież zegarowych sięgająca XVII wieku.